به نقل از «ایمنا»

لزوم توجه به نقش زنان در توسعه فرهنگ شهروندی

تاریخ انتشار: ۲۶ مهر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۲۱۱۲۷۳

یک دکترای جامعه‌شناسی فرهنگی گفت: مقوله فرهنگ شهروندی ابعاد مختلفی دارد و طیف وسیعی از شهروندان را در برمی‌گیرد اما نکته حائز اهمیت؛ نقش زنان در توسعه و تقویت فرهنگ شهروندی است.

جواد اتابکی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: فرهنگ شهروندی مجموعه‌ای از ارزش‌ها، نگرش‌ها و قوانین مشترک و بنیادی و دربردارنده احساس تعلق، احترام و به‌نوعی یک تعهد شهروندی است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

که در کنار یادگیری جمعی شامل کسب ارزش‌ها، نگرش‌ها و مهارت‌های وفاداری و هویت است که گاه به‌عنوان شهروند دموکراتیک نیز شناخته می‌شود.

وی افزود: فرهنگ شهروندی هنجارهای جامعه را رقم می‌زند و پایه‌های ارتباطی میان شهروندان را شکل می‌دهد و نقش مؤثری در ارتقا نظم و عدالت دارد. در جامعه‌ای که فرهنگ شهروندی غنی و بالایی دارد امنیت و آرامش و همدلی و احترام به قانون هویداست و مشارکت اجتماعی به‌عنوان رکن اصلی فرهنگ شهروندی به چشم می‌خورد و شاهد افزایش فعالیت‌های مدنی، نشاط و سرمایه اجتماعی هستیم.

فرهنگ شهروندی پویاترین مفاهیم اجتماعی و فرهنگی در دوره معاصر است

این دکترای جامعه‌شناس فرهنگی تصریح کرد: امروزه فرهنگ شهروندی در راستای برقراری نظم و عدالت و توسعه اجتماعی یکی از ضروریات اساسی در هر جامعه‌ای است. به عقیده جامعه‌شناسان این مفهوم از مهم‌ترین و پویاترین مفاهیم اجتماعی و فرهنگی در دوره معاصر است.

وی اضافه کرد: فرهنگ شهروندی دارای ابعاد مختلفی است ازجمله: ابعاد اخلاقی، اجتماعی، فردی، سیاسی و ابعاد دموکراتیک که ابعاد اخلاقی شامل ادب و درستکاری، وجدان جمعی، مشارکت اجتماعی، امانت‌داری و حفظ کرامت انسانی، انجام تعهدات شهروندی، مسئولیت‌پذیری و ابعاد اجتماعی شامل مشارکت اجتماعی، عضویت در سمن‌ها، انجمن‌ها و گروه‌های اجتماعی، احساس تعلق اجتماعی، مدارای اجتماعی، آگاهی از حقوق شهروندی، ترجیح منافع جمعی بر منافع فردی، امنیت اجتماعی، برابری اجتماعی، احساس هویت جمعی می‌شود.

اتابکی گفت: ابعاد فردی فرهنگ شهروندی نیز شامل قانون مداری و رعایت قوانین، مدیریت بهینه مصرف، قدرت گفت‌وگو و تعامل با دیگران، تعهدات شهروندی، اثربخشی در جامعه، ابعاد سیاسی شامل مشارکت سیاسی، احساس هویت اجتماعی و سیاسی، ارتباطات اجتماعی، فرهنگ شهروندی نیز شامل برابری اجتماعی، احساس برابری توزیعی، صلح و عدالت، برابری جنسیتی، احترام به آزادی بیان و اندیشه، حق تملک در دارایی‌ها، داشتن حق فعالیت‌های اقتصادی است.

لزوم توجه به فرهنگ شهروندی

وی ادامه داد: امروزه به دلیل رشد سریع شهرها و تغییر سبک زندگی مردم و تمایل به فردگرایی و مصرف‌گرایی چالش‌ها و بحران‌های متعددی زندگی اجتماعی را تهدید می‌کند که یکی از راه‌های برون‌رفت از این آسیب‌ها و چالش‌ها و افزایش و توسعه اجتماعی، ارتقا فرهنگ شهروندی از طریق افزایش مشارکت اجتماعی اعضای جامعه و آموزش فرهنگ شهروندی به‌عنوان یک اصل در اداره جامعه است.

این دکترای جامعه‌شناس فرهنگی اظهار کرد: باید فرهنگ شهروندی و آموزش آن به‌عنوان یکی از شاخص‌های مهم پیشرفت و توسعه کشور و اصل زندگی اجتماعی، بیش‌تر موردتوجه متولیان امر به‌ویژه اصحاب رسانه، سازمان‌های مردم‌نهاد، مدیران و سیاست‌گذاران اجتماعی قرار گیرد، زیرا ارتقای فرهنگ شهروندی، موجب می‌شود بستر اجتماعی مناسبی برای فعالیت‌های همه اعضای جامعه فراهم شود و شاهد پیشرفت، تعالی، توسعه و آبادانی جامعه باشیم.

وی افزود: فرهنگ شهروندی یک فرهنگ جمعی است و همه اعضای یک جامعه در ساختن فرهنگ جامعه نقش دارند و فرهنگ شهروندی از نسلی به نسل دیگر انتقال پیدا می‌کند و از نسل‌های گذشته به نسل‌های امروزی می‌رسد هرچند فرهنگ به‌سختی دستخوش تغییرات می‌شود اما در اثر تغییرات اجتماعی جوامع و گذر جوامع از سنتی به مدرن با مرور زمان دستخوش تغییرات می‌شود که باید با آموزش و مشارکت اجتماعی به‌عنوان یک فرهنگ پایدار است نهادینه شود.

غفلت از نقش زنان در توسعه فرهنگ شهروندی

اتابکی تصریح کرد: مقوله فرهنگ شهروندی ابعاد مختلفی دارد و طیف وسیعی از شهروندان را در برمی‌گیرد اما نکته حائز اهمیت؛ نقش زنان در توسعه و تقویت فرهنگ شهروندی است.

وی تصریح کرد: باوجوداینکه قسمتی تحت عنوان مشاور بانوان در مجموعه مدیریت شهری شهرهای کشور ایجادشده است، اما در برخی از شهرهای کشور شاهد هستیم این جایگاه رویکرد تشریفاتی به خود گرفته و در حوزه ارتقای فرهنگ شهروندی زنان اقدام بنیادین صورت نگرفته است.

آسیب‌شناسی گفتمان «شهر دوستدار زنان»

این دکترای جامعه‌شناس فرهنگی تأکید کرد: از طرفی در برخی از شهرهای کشور شاهد گفتمان «شهر دوستدار زنان» هستیم که به‌طورمعمول از عدالت اجتماعی و حق بر شهر شروع می‌شود؛ به همین خاطر تأکید می‌شود که نقش و جایگاه زنان در مباحثی همچون حقوق و فرهنگ شهروندی تقویت شود.

وی اضافه کرد: حتی در بسیاری از مدیریت شهری کشورهای غربی شاهد هستیم نگاه به زن جنسی شده است و بیشتر بر جنبه‌های فیزیکی و ظاهری زن تأکید دارد و همین امر باعث شد فضاسازی و ساختار شهر به‌گونه‌ای طراحی شود که زن در آن به‌عنوان یک کالای تبلیغاتی عرضه شود اما نکته‌ای که نمی‌توان از آن کتمان کرد بسیاری از این کشورها در سال‌های اخیر به اهمیت زنان در توسعه فرهنگی به‌ویژه توسعه فرهنگ شهروندی پی برده‌اند و سعی کرده‌اند با برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌های راهبردی زنان را به سمت آموزش‌های فرهنگ شهروندی سوق دهند.

اتابکی تأکید کرد: نمی‌توان متولی اصلی توسعه فرهنگ شهروندی زنان را شهرداری‌ها دانست بلکه باید نهادهای متولی زن و خانواده همچون دفتر امور فرهنگی و اجتماعی استانداری‌ها، دفتر امور بانوان و خانواده استانداری به‌عنوان دستگاه‌های ستادی راهبری مشخص را برای مشارکت دستگاه‌ها برای تبیین و پرداختن به این موضوع داشته باشند.

کد خبر 612858

منبع: ایمنا

کلیدواژه: فرهنگ شهروندی زنان حقوق زنان زنان و فرهنگ شهروندي توسعه فرهنگی توسعه انسانی جامعه شناسی جامعه شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق توسعه فرهنگ شهروندی نقش زنان در توسعه مشارکت اجتماعی دکترای جامعه عنوان یک

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۲۱۱۲۷۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

محمد رهبری، پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی: گشت ارشاد بیشتر از حمله ایران به اسراییل مورد توجه قرار گرفت/ جامعه از زمان ماجرای مادر قمی به مسأله حجاب حساس شده/ در ایتا یک جزیره جدا از جامعه شکل گرفته است

به گزارش جماران؛ رویداد24 نوشت: شبکه‌های اجتماعی کمتر از یک دهه است که بدل به مهم‌ترین سکوی بیان آزاد نظرات شهروندان تبدیل شده‌اند. علی‌رغم فیلترینگ گسترده، روندهای این شبکه‌ها هنوز شاخص مهمی برای فهم تحولات جامعه ایران است.

شبکه‌های اجتماعی، نمونه مهمی برای بررسی جامعه‌شناسی‌اند. این شبک‌ها اثرات روانی بسیاری بر کاربران می‌گذارند که این تأثیرات در حوزه سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، سبک زندگی و... بروز و ظهور دارد. از جمله در شبکه‌های اجتماعی داخلی که برخی مدعی‌اند با توجه به نظریه پژواک، مدیران این مجموعه از تاکتیک جامعه‌ی همفکر برای القا نظریات خود و تزریق نگاه افراطی استفاده می‌کنند. در نمونه دیگر بررسی محتوایی و آماری رفتار کاربران در توییتر نیز نشان می‌دهد ک جامعه با وجود شرایط بحرانی جنگی، حساسیت‌های اجتماعی و فرهنگی خود را از دست نداده و واکنش‌ها نسبت به طرح نور، بسیار جدی است.

به جهت بررسی موضوع فوق، گفتگو کردیم با محمد رهبری، جامعه‌شناس و پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی، که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم:

 

در یک نگاه کلی، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در چند ماه اخیر، از نظر محتوا، محدودیت و کاربران در چه وضعیتی قرار داشت؟

در چند ماه اخیر بحث انتخابات مجلس و تنش ایران و اسراییل را در پیش داشتیم که در فضای اجتماعی از جمله توییتر، جلب توجه کرده بود. در کنار آن بحث آقای صدیقی، طرح نور، ماجرای حجاب درمانگاه قم و بازگشت گشت ارشاد به خیابان نیز بسیار مطرح شده است. در هر کدام از این موضوعات، کاربران مختلفی مشارکت داشتند.

در انتخابات مجلس عمدتاً جریان اصولگرایی بیشترین فعالیت را داشتند، البته بخشی از کاربران اصلاح‌طلب نیز کار کردند. در موضوع مربوط به آقای صدیقی و مباحثی که راجع به ایشان و زمین ازگل مطرح شده بود نیز، اصولگرایان و اصلاح‌طلبان حضور پررنگ‌تری داشتند.

در موضوع مربوط به تنش میان ایران و اسراییل، حجم بسیار زیادی از داده منتشر شد و بر اساس میزان واکنش‌ها به آن، می‌توان آن را یکی از مهم‌ترین موضوعات یکسال اخیر تلقی کرد. تمام گروه‌ها و جریانات سیاسی  مخالف جمهوری اسلامی، اصلاح طلبان و منتقدین و اصولگرایان و جریان انقلابی با تنوع درونی این گروه‌ها، به بحث تنش میان ایران و اسراییل پرداخته بودند. فقط در فاصله 24 ساعت ابتدایی پس از حمله ایران به اسراییل، حدود 1 میلیون توییت و ریتوییت به زبان فارسی منتشر شد که اهمیت این مسأله را نشان می‌دهد. به لحاظ محتوایی نیز تنوع داشتیم، از افتخار و شادمانی برای حمله به اسراییل تا انتقاد نسبت به این مسأله که توسط طیف‌های مختلف منتشر شده بود.

 

طرح نور در فضای مجازی بازتاب بسیاری یافت، وسعت برخورد کاربران با این پدیده در شبکه‌های اجتماعی چگونه بود؟

 نکته قابل توجه در چند ماه اخیر بحث برخوردها در زمینه حجاب است که از قبل عید و در جریان درمانگاه قم، قابل مشاهده شده که جامعه نسبت به آن حساس شده است و این را از واکنش‌های عمومی به آن موضوع فهمید. به لحاظ تنوع هم تمام طیف‌های سیاسی داخل و خارج به آن ماجرا توجه کرده بودند. بعد از عید با آغاز طرح نور این حساسیت به قدری اوج گرفت که بعد از حمله ایران به اسراییل و در روز‌هایی که پیش‌بینی می‌شد اسراییل به ایران پاسخ دهد، مسأله اصلی فضای توییتر، بازگشت گشت ارشاد به خیابان بود. بیشترین محتوایی که در روز‌های چهارشنبه و پنجشنبه پیش از پاسخ اسرائیل به ایران در فضای توئیتر مطرح بود، مسأله گشت ارشاد بود که بیشتر از اسراییل مورد توجه قرار گرفت.

نکته خیلی جالب در بررسی داده‌ها، حضور کاربران روزمره‌نویس در واکنش به فعالیت دوباره گشت‌های ارشاد است. این کاربران به ندرت در مسائل سیاسی ورود می‌کنند و عمدتا به مسائل خودشان می‌پردازند، اما در این ماجرا شاهد هستیم که این طیف نیز توییت‌های زیادی داشتند. بعد از یکسال دوباره شاهد بازگشت حساسیت‌ها نسبت به حجاب و سیاسی‌تر شدن کاربران روزمره‌نویس به دنبال این مسأله هستیم.

 

آیا می‌توان ادعا کرد که توییتر بر فضای سیاسی و فضای سیاسی بر توییتر اثر تعیین‌کننده می‌گذارد؟

توییتر و به‌طور کلی شبکه‌های اجتماعی، به دلیل تغییر شکل روابط انسانی، تأثیرات عمیقی بر عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، داشته‌اند. از آنجایی که عمده روابط انسانی به فضای آنلاین منتقل شده، این امر بر روی مسائل سیاسی و اجتماعی نیز تأثیر خود را خواهد داشت.

یکی از این تأثیرات، قطبی شدن فضای عمومی است. شبکه‌های اجتماعی می‌توانند باعث قطب‌بندی در جامعه شوند. قطب‌بندی‌ها در جامعه ما در توییتر بازنمایی و تشدید می‌شود. محیط توییتر و سایر شبکه‌های اجتماعی امکاناتی را فراهم می‌کنند که اجتماعات همفکر در آنجا شکل بگیرد. کاربران، کسانیکه را که با آن‌ها اختلاف دارند دنبال نمی‌کنند و در مواردی مسدود (بلاک) می‌کنند. این رفتارها در شبکه‌های اجتماعی باعث تشدید قطب‌بندی‌ها در جامعه می‌شود. از آنجاییکه بسیاری از کاربران توییتر، کنشگران سیاسی و مدنی هستند، قطب‌بندی‌ها را به فضای واقعی نیز می‌رسانند. در نتیجه ما شاهد شکل‌گیری چرخه قطب‌بندی هستیم؛ به این شکل که قطب‌بندی موجود در جامعه وارد شبکه‌های اجتماعی شده و آنجا تشدید می‌شود و کاربرانی که در عرصه عمومی اثر دارند، این قطب‌بندی تشدید شده را به آن محیط نیز منتقل می‌کنند و در ننتیجه قطب‌بندی به شکل تشدید شده‌تر به جامعه بازمی گردد و مرتبا شاهد افزایش قطب‌بندی‌های سیاسی هستیم.

 

نظریه «اتاق پژواک» در شبکه‌های اجتماعی چگونه تعریف می‌شود و تا چه حد بر رفتار کاربران اثر‌گذار است؟

افراد عموماً ترجیح می‌دهند که در محیطی قرار بگیرند که همفکرانشان درآنجا حضور دارند و مواضع همدیگر را تأیید ‌کنند. در نتیجه هر فردی که درون اجتماع افراد همفکر با خودش قرار گرفته، مرتبا انعکاس و پژواک صدای خود را از دیگر بخش‌های شبکه (همان کاربران همفکر) می‌شنود. به همین خاطر به این پدیده، اتاق پژواک می‌گویند. این فضا باعث می‌شود افراد حس کنند که اکثریت هستند و در نتیجه خود را برحق می‌دانند. تمام این‌ها باعث می‌شود تحملشان نسبت به نظرات دیگر کمتر شود و عقیده‌هایشان محکم‌تر شود. وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، شاهد تشدید قطب‌بندی‌ها هستیم. در محیط‌های قطبی گرایش به دیدگاه‌های رادیکال بیشتر است و کاربران تمایل دارند به کسانی بپیوندند که مواضع رادیکال‌تری دارند.

 

این پدیده تا چه حد در شبکه‌های اجتماعی داخلی نظیر ایتا، دیده می‌شود؟

ابتدا باید بگویم که این امر تا حدی در شبکه‌های اجتماعی مختلف و پیام‌رسان‌ها دیده می‌شود. در توییتر ممکن است اجتماع همفکر میان چندین گروه مختلف شکل می‌گیرد؛ اما آنچه در ایتا شاهد هستیم شکل‌گیری یک اتاق پژواک بزرگ و اجتماع افراد همفکر بزرگ در کل این شبکه هست. بنظر می‌رسد آنچه در خصوص کاربران فعال در ایتا مشاهده می‌شود، شکل‌گیری یک جزیره جدا از کل جامعه است چرا که دیدگاه‌های مختلف در آنجا مطرح نمی‌شود و همین امر باعث تشدید قطب‌بندی سیاسی و در نتیجه افزایش رادیکالیسم می‌شود. در نتیجه احتمال اینکه کاربران فعال ایتا به مرور گرایش به مواضع افراطی پیدا کنند، بیشتر می‌شود.

 

مواضع افراطی برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی داخل، مشخصاً در چه حوزه‌های بروز و ظهور دارد و مثال آن چیست؟

ما در ایتا می‌بینیم که درباره علم پزشکی عقاید خیلی خاصی جریان دارد؛ بحث‌هایی که درباره دلارزدایی مطرح می‌شود در ایتا خیلی جدی است. در حوزه سیاسی نیز همینطور است و برخی تحلیل‌گران، نتیجه انتخابات مجلس در تهران را نتیجه رأی کاربران ایتایی می‌دانند که به جریانی خاص رای دادند.

 

راهکار عبور کاربران از فضای افراطی گلخانه‌ای درون برخی شبکه‌های اجتماعی و جلوگیری از دیدگاه‌های تنش‌آمیز چیست؟

سه راه حل بیشتر نمی‌توان پیشنهاد کرد؛ اول اینکه پلتفرم‌های داخلی بسته شود که من موافق این ایده نیستم. راه حل دوم متکثر کردن کاربران پلتفرم‌های داخلی است تا در آن دیدگاه‌ها و عقاید متنوعی طرح شود که می‌بینیم که این هم جواب نداده است. جریان قدرتمند حامی ایتا سال‌ها تلاش کرده گروه‌های مختلف در آنجا حضور داشته باشند اما با وجود تمامی حمایت‌ها از ایتا، فقط گروه خاصی در آنجا فعال است. راه حل سوم این است که تلاش شود کاربران ایتا در پلتفرم‌های دیگر حضور داشته باشند که این امر با رفع فیلترینگ محقق می‌شود. اساسا بخش مهمی از کاربران ایتا پس از فیلترینگ به آنجا پیوستند و اگر سهولت دسترسی از ایتا، در استفاده از سایر شبکه‌های اجتماعی وجود داشته باشد و این کاربران در سایر پلتفرم‌ها در معرض عقاید دیگر قرار بگیرند، شاید بخشی از مسأله حل شود. بنابراین رفع فیلتر شبکه‌های اجتماعی چاره کار است.

 

نظریه سرمایه‌داری نظارتی که مدعی است دولت‌ها با استفاده از اطلاعات کاربران، برای آن‌ها استراتژی تعیین کرده و شهروند را تبدیل به یک الگو خاص خود می‌کنند، تا چه حد در ایران جریان دارد؟

 

در دوران جدید، اطلاعاتی که در شبکه‌های اجتماعی وجود دارد، یک منبع بزرگ برای دولت هاست که شهروندان خود را بشناسند و کاربران کشور‌های دیگر را نیز شناسایی کنند. این شیوه در تمام کشور‌ها جریان دارد و هم استفاده و هم سوءاستفاده می‌شود. وقتی مردم از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند، یعنی اطلاعات خود را در معرض دید حکومت‌ها قرار می‌دهند.